Mga Wikang Katutubo sa Pagbuo ng Pambansang Panitikan

 Makilahok at magtamo ng kaalaman sa ika-4 na Serye ng Webinar. Ang orihinal na iskedyul, pagpapalit ng tagapanayam at paksa ay dahil sa mga mga hindi inaasahang pangyayari ngayong panahon ng pandemya. Sa kabila nito, ipinagpapatuloy ng Komisyon sa Wikang Filipino ang masigasig na pagtupad sa mandato nito. Kung kayo ay interesado, mangyaring magpatala sa link na ito https://forms.gle/NCzEzfeMNHJeLcgN9

#webinar

#librengwebinar

APPLICATION PERIOD - AUGUST 16 - 31, 2021 (PUP OPEN UNIVERSITY SYSTEM)

 APPLICATION PERIOD - AUGUST 16 - 31, 2021

PUP OPEN UNIVERSITY SYSTEM

Institute of Open and Distance Education

Undergraduate Programs

• Bachelor of Arts in Broadcasting (BABR)

• Bachelor of Science in Entrepreneurship (BSENTREP)

• Bachelor of Science in Business Administration Major in 

        Human Resource Management (BSBAHRM)

• Bachelor of Science in Business Administration Major in 

        Marketing Management (BSBAMM)

• Bachelor of Science in Office Administration (BSOA)

• Bachelor of Science in Tourism Management (BSTM)

• Bachelor of Public Administration (BPA)

For First Semester 2021-2022

(October 2021-March 2022)

College Admission Evaluation of PUP for the

Open University System (CAEPUP-OUS)

CAEPUPOUS Procedure:

https://www.pup.edu.ph/iapply/procedure/caepupous

Application Link:

https://www.pup.edu.ph/iapply/caepupous

Paglulunsad ng Aklat ng Komisyon sa Wikang Filipino, Tampok ngayong Buwan ng Wika 2021

 Paglulunsad ng Aklat ng Komisyon sa Wikang Filipino, Tampok ngayong Buwan ng Wika 2021

Magkakaroon ng paglulunsad ng aklat ang Komisyon sa Wikang Filipino sa 18 Agosto 2021, 10:00 nu Bulwagang Romualdez, Komisyon sa Wikang Filipino, 1610 Kalye J.P. Laurel, Malacañang Palace Complex, Lungsod Maynila.

            Ang ilulunsad na mga aklat ay ang Paglalaping Makadiwa sa Sinugbuanon’g Binisaya (Lita A. Bacalla); Alaala ng mga Pakpak (Mariel G. Balacuit at Eugene Y. Evasco); Antolohiya ng mga Kuwentong-bayan ng Surigaonon (Aisah B. Camar); Mga Drama para sa Dulaang Pambatà; Mga Dula para sa Teatrong Pambatà (Arthur P. Casanova); Tawid-diwa (Dexter B. Cayanes); Tíra Bákal (Christian M. Fajardo); Pananalig sa Batà (Wenny F. Fajilan); Mga Dula ni Njel de Mesa (Njel de Mesa); Mga Dula ni Severino Montano (Severino Montano; Lilia F. Antonio); Introduction to Bikol: A Bikol-Legazpi Language Book for Filipinos ang Foreigners (Angela E. Lorenzana). Ang mga aklat na ito ay bunga ng proyektong KWF Publikasyon.

            Ang KWF Publikasyon ay isang proyekto ng ahensiya na naglalayong lumikha ng aklatan ng mamamayan na magtataguyod at magtatampok sa kakayahan ng wikang Filipino at mga wikang katutubo bílang wika ng paglikha at saliksik. Pangarap din nitóng magtakda ng mataas na pamantayang pampublikasyon sa pamamagitan ng paglilimbag ng mga akdang de-kalidad, mahahalaga, at yaong may natatanging ambag sa karunungan ng bayan at mundo. Gayundin, nilalayon nitóng maglaan ng higit na espasyo para sa mga akda mula sa mga rehiyon, mga teknikal at malikhaing akda. Sa gayon, ang karunungan ng bayan ay maipalalaganap sa publiko.

 

            Ang paglulunsad ng aklat ay isa sa mga paraan ng KWF upang ipakilala sa publiko at palaganapin ang mga karunungan mula sa mga dalubhasa sa wika na kabílang sa iba’t ibang institusyong pangwika, pangkultura, at pang-edukasyon.

 

            Ang paglulunsad ng aklat ay isa sa mga natatanging gawain ng Sangay ng Edukasyon at Networking sa pangangasiwa ni G. Jomar I. Cañega.  Ang KWF ay nása pangangasiwa ni Tagapangulong Arthur P. Casanova, komisyoner para sa wikang Tagalog.

 

            Ang paglulunsad ng aklat ay mapapanood nang live sa opisyal FB page ng Radio Television Malacañang (RTVM), National Commission for Culture and the Arts, at Komisyon sa Wikang Filipino.

            Para sa mga nais dumalo sa Zoom, maaaring makipag-ugnayan kay G. Rolando T. Glory sa #09087663290 o mag-email sa rolandoglory1@gmail.com.

                  

 

WANTED: SURIAN NG ARALING FILIPINAS ni RIO ALMA

 WANTED: SURIAN NG ARALING FILIPINAS

MATAGAL KO NANG ibinubulong ito sa mga makapangyarihan ng University of the Philippines (UP). Una, kay Senador Ed Angara. Sabi ko, bakit kung ano-anong instituto at sentro ang itinatayô sa UP para sa mga pag-aaral na internasyonal? May Europeo, may American, may Islam, may Asian. Bakit walang instituto para sa araling Filipinas?

Bago ang Asian Center, dapat ay nauna ang Surian ng Araling Filipinas.

Para sa akin, ang naturang pangyayári ay anak ng hálagáhang kolonyal na malaganap kahit sa ating State University. Lagì nating nalilímot itanghal at pangalagaan ang ating sarili. Kayâ watak-watak at walang direksiyon ang mga pag-aaral tungkol sa kasaysayan at kultura ng Filipinas. Kani-kaniyang munting programa o departamento ang mga kolehiyo at unibersidad sa buong bansa. [Pioneer si Bien Lumbera.] Kani-kaniyang sikap ang mga iskolar at eksperto. Hindi nabibigyan ng mandato ang lahat ng paaralan upang ibuhos ang buong talino, pawis, at pondo ng bayan para sa pagbuo at pagpaparangal sa “Filipino”—isang pambansa at makabansang identidad na susubaybay at papatnubay sa pagkakaisa at pagsúlong ng pagkilos ng sambayanan at ng pamamahalà sa búhay at kabuhayan ng bansa.

Ang isang Surian ng Araling Filipinas ang utak ng lahat ng patakaran ng gobyerno at imbakan ng lahat ng karunungang Filipino. Ito sana ang nilalamán ng edukasyong pambansa. Ito sana ang pinagtutulungang kathain ng mga ahensiya at komisyon sa kultura at sining. Ito sana ang batayan ng matagalang bisyon ng NEDA para sa ekonomiyang pambansa. Ito sana ang sáma-sámang “paglingon sa lumípas” para makaratíng sa minimithi nating paroonan.

Subalit ngayon, may uusig sa aking panukalà. Bakit “Filipinas”? Mas nasyonalista ang “Pilipinas.” Mas angkop ang “Katagalugan.” Palitan na natin ng “Rizaliana,” “Maharlika,” “Mai.” Hinahati táyo ng ating sari-sariling hakà. At malimit dahil nakapiit táyo sa nakagisnang tribu, probinsiya, o rehiyon; sa nakamihasnang paniwalà, pamahiin, o pananampalataya. Ano ba ang bigkas sa “barangay”? /ba.ra.ngay/ o /ba.rang.gay/? Malî si Plasencia. Dapat “balangay.” Hindi, “balanghay” ke Pigafetta. [May mga munting detalyeng hindi natin sinisikap tuldukan.] Ano ba ang sabi ni Plato, ni Pilato, ni San Agustin, ni Santa Mesa, ni Lao Tse, ni Butse, ni Marx, ni Max’s, ni Derrida, ni Deláta, ni Bordieu, ni Bourdain, ni Kristeva, ni Kristeta? Ano rin ba ang sabi ni Rizal, ni Jacinto, ni Mabini, ni Lope K. Santos, ni Vicente Sotto? O ni Apò Ipe. Sino s’yá? Nagu-Google ba ’yan? Postkolonyal?

Kailangang may makapal na testimonya at sertipikasyon kahit ang ating sarili. Mas banyaga mas mainam. Mas branded mas lalong mainam.

Kailangan ko nga yatang ikulong sa panipì ang “Surian ng Araling Filipinas” dahil tentatibo at personal.

Ang totoo, ni wala táyong pambansang rehistro ng mga saliksik tungkol sa mga pangkating etniko ng Filipinas. Kayâ may pangkating wala man lang táyong impormasyon kung gaano silá karami? Walang kasaysayan. Samantala, may ilang pangkating sobra sa saliksik dahil naroon ang pondo para sa iskolarsip, naroon ang interes pampolitika ng mga banyaga. Naroon ang mína. Ilan ang alám nating mga epikong-bayan? Sino na ang sumangguni sa mga antolohiya ni Damiana Eugenio? Bakit maraming fakelore? Nakatutuwâ ngang hanggang ngayon ay may opisyal na Gawad Kalantiao ang Malacañang. Lalo namang hindi natin nakikilála sina Maquiso at Hornedo. O kahit si E. Arsenio Manuel. Mabuti’t naging haywey si EDSA. Pero mas alam natin ang búhay nina Taft, Harrison, Otis, MacArthur, at Forbes kaysa kina Recto, Quezon, Osmeña.

Kailangan ding iplano ang saliksik. Para malaganapan ang mas malakíng teritoryo ng limitadong pondo. Para sa de-kalidad na mga saliksik. At integrado. Para hindi magsiksikan ang mga nagmamaster sa iyon at iyon ding paksa. Sansiglo nang sinasabi na di sumukò ang mga Muslim sa mga mananákop na Español at Americano. Bakit nagpapatayan ang private army ng mga angkan sa Cotabato para maging meyor o konsehal? May halaga pa ba ang darangën sa mga Mëranaw? Nasaan ang paraiso ni Agyu?

Para makalikha táyo ng mga kailangan at bagong tanong sa sarili.

Para magbago ang mga teksbuk. At mapalitan ang mga malilibag na notbuk at lesson plan. At mapalitan ng current events ang mga tsismis at tsikahan sa loob at labas ng pelikula’t telebisyon.

Para mabawasan ang korupsiyon, dinastiya, at balimbingan. Para mas asikasuhin ang Dagat sa Timog ng Filipinas. Para mas tumibay ang mga tulay at lansangan. Para hindi islogan lang ang Lagìng Handa. Para manálo na sa wakas ang pagong laban sa matsing.

Nagkagulo minsan sa Batasan dahil isang estudyante daw ang nagtanong kung bakit lagìng nakaupô si Mabini. May panukalang-batas ngayong muling pag-isahin ang DepEd, TESDA, at CHED. Pagbutihin ang Character Education. Gawing priority ang kagawaran ng POEA. Samantala, hindi gumagalaw ang matagal nang panukalang Department of Culture.

Sansiglo nang di binabása ng mga alagad ng sining ang isa’t isa. Hindi nag-uusap ang ating humanidades at ang ating siyensiya. Kayâ maraming umaangkin na katutubo ang kaniláng loa o luwa. WANTED: SURIAN NG ARALING FILIPINAS

Kayâ matagal nang sinasaliksik ang herbal medicine ngunit walang nagsisiyasat kung paano dinidikdik, nginunguya, o inilalagà ng mga arbularyo ang mga dahon at ugat upang maging mabisàng lunas. Maraming nayon ang liblib at napakalayò sa ospital (na wala namang gámit at gamot) ngunit walang nababása ang taumbayan kung ano ang wastong kilos o hakbang kapag may kagipitan. Ang daming saliksik na nalalathala sa science journals ang ating mga siyentista pero hindi naisusúlat sa paraang matututuhan ng karaniwang táo. [Hindi ba’t dapat may regular na magasin o programa sa radyo ang DOST, DENR, DAR?] Bakit may red tide? May siyentipiko bang pagkakaingin? Anong industriya ang mainam gawin hábang naghihintay ng anihan ang magsasaka? Bakit mas nakinabang ang mga Thai at Vietnamese sa agrikultura ng UPLB? Atbp, atbp, atbp.

Siyanga palá, ang “surian” ay kinuha ko mula sa salin ng “institute” sa Surian ng Wikang Pambansa (Institute of National Language). Napakagandang pantumbas. Talagang isang pook para sa pagsusuri ang instituto. Para sa walang-humpay na saliksik at pagtuklas ng karunungan. Gamítin natin ang kabuluhan.

Minsan tinanong ko ang isang paslit na taga-Abukay kung ano ang pinagmulan ng pangalan ng kaniláng bayan. “Abó na hinukay po.” Hindi ba ipinangalan sa isang maganda at putîng loro? “Abó na hinukay po ang sabi ng titser.” [Naalala ko agad ang alamat ng Kalinga.] Marahil, wala na kasing ibong abukay sa Bataan? Ay, naku! Isa ring malubhang kaso ang naglalahòng mga katutubong flora at fauna para sa Araling Filipinas.

Ferndale Homes

7 Hulyo 2021

https://www.facebook.com/FilipinoNgayon2020/

Wikang Katutubo: Wika ng Lahi, Wika ng mga Bayani

 Lumahok at magtamo ng kaalaman sa Ikalawang Serye ng Webinar na may paksang Wikang Katutubo: Wika ng Lahi, Wika ng mga Bayani. Magiging tagapanayam si Asst. Prof. Alvin Ringgo Reyes ng Unibersidad ng Santo Tomas,.

Ipinapaalala na limitado lamang ang slot sa webinar. Sakaling hindi umabot sa rehistrasyon, ang webinar ay mayroong live stream sa facebook page na ito na maaaring tunghayan. Maaari kayong mapagkalooban ng sertipiko sa pasubaling masagutan ninyo ang pormularyo ng ebalwasyon. Magpatala sa https://forms.gle/xW6QMLPMNUtYaSrP6

#webinar

#buwanngwika

#librengwebinar

𝗜𝗞𝗔𝗪 𝗮𝗻𝗴 𝗪𝗜𝗞𝗔: 𝗦𝗲𝗿𝘆𝗲 𝗻𝗴 𝗟𝗲𝗸𝘁𝘂𝗿𝗮 𝘀𝗮 𝗚𝗮𝗺𝗽𝗮𝗻𝗶𝗻𝗴 𝗠𝗮𝗽𝗮𝗴𝗽𝗮𝗹𝗮𝘆𝗮 𝗻𝗴 𝗪𝗶𝗸𝗮 𝘀𝗮 𝗞𝗮𝗺𝗮𝗹𝗮𝘆𝗮𝗻𝗴 𝗣𝗶𝗹𝗶𝗽𝗶𝗻𝗼,

Sa pagpapatuloy ng lektura sa Buwan ng Wika na may pamagat na 𝗜𝗞𝗔𝗪 𝗮𝗻𝗴 𝗪𝗜𝗞𝗔: 𝗦𝗲𝗿𝘆𝗲 𝗻𝗴 𝗟𝗲𝗸𝘁𝘂𝗿𝗮 𝘀𝗮 𝗚𝗮𝗺𝗽𝗮𝗻𝗶𝗻𝗴 𝗠𝗮𝗽𝗮𝗴𝗽𝗮𝗹𝗮𝘆𝗮 𝗻𝗴 𝗪𝗶𝗸𝗮 𝘀𝗮 𝗞𝗮𝗺𝗮𝗹𝗮𝘆𝗮𝗻𝗴 𝗣𝗶𝗹𝗶𝗽𝗶𝗻𝗼, narito ang ikalawang panayam kung saan tatalakayin ni Prop. Jose Monfred Sy ang Gampanin ng Wika sa Preserbasyon at Edukasyon ng Katutubo.

A luta continua!

Upang magparehistro, magtungo sa link na ito: https://bit.ly/3jyRua1

#buwanngwika

#webinar

Dumaló sa Ikalawang Libreng Webinar sa Dokumentasyong Pangwika

 

Dumaló sa Ikalawang Libreng Webinar sa Dokumentasyong Pangwika

 

Bílang bahagi ng pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Pambansa, pakikiisa sa pagdiriwang ng ika-143 taóng kaarawan ni dáting Pangulong Quezon, at paghahanda sa International Decade of Indigenous Languages (IDIL) 2022–2032, inaanyayahan ang mga mananaliksik, guro, mág-aarál, at may interes sa wika at kultura ng kanilang komunidad sa ikalawang Lágsik*-Wika: Serye ng Webinar sa Pagdodokumento ng Katutubong Wika. Gaganapin ito sa 19 Agosto 2021 (Huwebes), 10–11:30 ng umaga.

 

Layunin ng webinar na lalo pang pasiglahin ang larang ng dokumentasyong pangwika, at mapukaw ang interes ng mga kalahok na maidokumento ang wika ng kanilang komunidad.

 

Libre ang webinar at magkakaloob ng e-sertipiko sa mga aktibong kalahok. Dahil serye ang webinar, hinihiling na panoorin ang unang bahagi nitó sa link na https://bit.ly/UnangLagsikWika

 

Para sa pagpapatalâ, magtungo sa link na https://bit.ly/Lagsik2. Matatanggap ng mga napilìng kalahok ang akses sa zoom isang araw bago ang webinar. Sa mga hindi mapipilì, maaari pa ring sumubaybay sa Facebook live ng Komisyon sa Wikang Filipino. Bukás ang rehistrasyon hanggang 15 Agosto, ganap na ika-11:59 ng gabi.

 

Para sa mga tanong o paglilinaw, maaaring makipag-ugnayan kay G. Kirt John C. Segui sa email na kjsegui@kwf.gov.ph.

 

Abstrak ng Panayam

 

Pangunahing kahingian at awtput sa pagdodokumento ng wika ang mga nalikom na datos—audio, video, larawan, at dokumento—mula sa isinagawang fieldwork. Mahalaga na wasto ang pagkuha ng datos. Kailangang gumagamit ng angkop na materyal upang mapanatili ang mataas na kalidad at hindi masáyang ang mayamang impormasyon.

 

Sa panayam na ito, tatalakayin ang teknikal na aspekto at mga karanasan sa pagdodokumento ng wika at kulturang Isinay. Bibigyang diin ang ilang teknikal na paghahanda sa pagsasagawa ng fieldwork; mahahalagang paalala sa wastong pagkuha ng larawan at pagrekord ng datos, gayundin ang mga pag-iingat dito. Ilalatag din ang ilan sa mga karaniwang pisikal, teknikal, etikal, o natural na mga suliranin na maaaring makaharap sa gawaing pagdodokumento at kung paano ito matutugunan.

 

Ang Tagapanayam

 

Si G. Alvin B. Felix ay isang Isinay, katutubong pamayanang kultural na matatagpuan sa hilagang Luzon, sa probinsiya ng Nueva Vizcaya. Kasalukuyan siyang kasapì ng Kolehiyo ng Sining at Agham ng Nueva Vizcaya State University (NVSU).

 

Ilan sa kaniyang mga naging gawain hinggil sa wika at kuktura ay ang sumusunod: mananaliksik ng proyekto ng DOH-PITAHC at ng NVSU sa pagdodokumento ng mga kaugalian, kaalaman, at kasanayang pangkalusugan ng mga Ilongot/Bugkalot, Gaddang, Isinay, Iguwak, at Kalanguya-Ikalahan ng Nueva Vizcaya mulang 2016 hanggang 2019; nagsilbing punòng mananaliksik sa proyekto ng KWF na Lingguwistikong Etnograpiya ng mga Wika ng Pilipinas na nakatuon sa wika at kulturang Isinay (2018); at naging punòng gabay sa pag-aayos ng Indigenous Political Structure (IPS) ng katutubong Ilongot/Bugkalot para sa kanilang kasalukuyang pagpapatalâ ng Indigenous Political Organization (IPO) sa NCIP. Aktibo siyang gumagabay at tumutulong sa mga mananaliksik para sa pagsasagawa ng tama at tanggap na pagdodokumento at pagsasaliksik sa mga katutubong Isinay.

 

Siya rin ay kasalukuyang pangíyu o pangulo ng Isinay Advocates Inc., isang samahan na nagtataguyod ng wika at kultura ng mga Isinay sa pamamagitan ng pagsasagawa ng mga summit, lektura at pagsasanay, pagbuo ng ortograpiya, pangangalap ng mga salita para sa paggawa ng community dictionary. Liban sa pagtataguyod ng mga buháy na dunong ng mga katutubo, masugid ding tagapagtanggol ang samahan para pangangalaga ng mga tangible cultural heritage.

 

*lágsik ay salitâng Sebwano na ang ibig sabihin ay siglá

 #librengwebinar

#buwanngwika2021