UP Diksiyonaryong Filipino

Isang pagsaludo sa Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan Virgilio S. Almario‎ sa pagbabahagi ng UP Diksiyonaryong Filipino online. Ito ay isang hakbang upang patuloy na mapalaganap ang wikang Pambansa.

Mabuhay po kayo!

-a
pnl |[ Esp ]
: pambuo ng pangngalan at pang-uri na may kasariang pambabae, hal niña, maestra Cf -O

A, a
png
1: unang titik sa alpabetong Filipino at tinatawag na ey
2: unang titik sa abakadang Tagalog at tinatawag na a
3: una sa isang serye o kaayusan
4: grado o markang akademiko na nangangahulugang pinakamahusay o namumukod
5: pasulát o palimbag na representasyon ng A o a
6: tipo, tulad ng sa printer, upang magawâ ang titik A o a
7: Psl tipo ng dugo ng tao
8: Mus ikaanim na tono sa eskalang C major o unang tono sa kaugnay na eskalang A minor ; o ang ikaanim na tono sa eskalang C major, kilalá bílang la
9: sukat ng sapatos, higit na maliit sa B
10: cup size ng bra, higit na maliit sa B ngunit higit na malakí sa AA.
A!
pdd
: bulalas ng alinlangan o paghinto sa sasabihin.

Å (ey)
symbol |Pis |[ Ing ]
: angstrom.

a·à
png
: salitâng batà na nangangahulugang dumi, tae, o anumang maruming bagay Cf OÒ — pnd mag-a·à, u·ma·à.

a·áb
png |Kar
: hugpóng o paghuhugpóng ng dalawang pútol o piraso ng kahoy sa pamamagitan ng bútas at mitsa na kahugis ng buntót ng kalapati : HÁKHAK Cf HUKÁD, KÚTAB, PÚNIT, ÚKIT, ÚTAB — pnd a·á·bin, mag-a·áb.

a·á·da
pnb |[ Ilk ]
: nariyán.

a·ád·to
pnb |[ War ]
: naroón.

a·a·gáw
png |Bot
: alagáw.

a·ák
png |[ Kap Pan ]
: lámat.

a·ák
pnd |a·a·kín, mag-a·ák, u·ma·ák |[ ST ]
: hatiin ang maliit na buntot.

a·ám
png |[ Chi ]
: varyant ng am.

a·án·hi
pnb |[ War ]
: naritó.

a·án·hon
pnb |[ War ]
: paáno.

á·ap
png |[ ST ]
: malakíhang pagbilí sa ani ng taníman o bukid — pnd a·á·pin, mag-á·ap, u·má·ap.

a·a·pú·yan
png |[ Ifu ]
: huni ng ído mula sa kaliwa, senyas ng katamtamang tagumpay sa isang larangan.

Aaron (éy·ron, a·á·ron)
png |[ Ing Heb ]
: sa Bibliya, nakatatandang kapatid ni Moses at tagapagtatag ng sinaunang kaparian ng mga Jew.

a·á·to-á·to
png
: biro-birong pagsubok sa isang gawain Cf ÁTO

AB (ey·bi)
png |Psl |[ Ing ]
: tipo ng dugo ng tao.

AB (ey·bi)
daglat |[ Ing ]
1: Ntk able-bodied seaman
2: Bachelor of Arts o Batsilyer sa Arte : BA

a·bá
png |Zoo |[ Bik Hil Seb War ]
: pitsó.

A·bá!
pdd |[ Bik Hil Kap Seb Tag ]
: katagang nagpapahayag ng matinding damdamin, hal pagkagulat, pagtataká, paghanga : ABADÁW!

a·bâ
pnd |a·ba·ín, mang-a·bâ
: ituring na mababà at hamak ang kapuwa o sarili.

a·bâ
pnr
: dukhâ.

a·ba·á·na
pnb |[ Bik ]
: sa katunayan ; talagá ngâ.

a·bá·aw
png |Zoo |[ Ifu ]
: pangkat ng mga ibon.

áb-ab
pnd |ab-á·bin, i·áb-ab, mag-áb-ab |[ Seb ]
: nguyain.

áb-ab
png |Bio |[ Seb ]
: ámag1

á·bab
png |[ Mrw ]
: kabkáb1

a·bá·ba
png |[ Ilk ]
: iklî2

a·ba·ba·ti·yá·wan
pnr |[ Kap aba+batiyo+wan ]
: kíta.

a·bá·baw
png |[ Ilk ]
: bábaw2-3

a·báb·baw
png |[ Iba ]
: bábaw2-3

áb-a·bî-ik
png |[ Igo ]
: kaluluwá1

abaciscus (ab·a·sís·kus)
png |[ Ing ]
: maliit na abakus.

a·bád
png |[ Esp ]
: superyor ng monasteryo o kumbento, a·ba·dé·sa kung babae : ÁBBESS, ÁBBOT, PRELATE2

á·bad
png |Med |[ Kap ]
: padugô.

a·bá·da
png |Zoo |[ Ilk ]
: dúgong.

A·ba·dáw!
pdd |[ War ]
: Abá! var Abudáw!

Abaddon (a·ba·dón)
png |Mit |[ Ing ]
: impiyérno.

A·ba·dé·ha
png |Lit |[ Seb ]
: pangunahing tauhan sa bersiyon ng kuwento ni Mariang Alimango ng mga Sebwano.

a·ba·dí·ya
png |[ Esp abadía ]
1: monasteryong nása pamamahala ng abad o kumbentong nása pamamahala ng abadesa
2: gusaling katabi ng simbahan na tirahan ng mga monghe o madre : ABBEY Cf BÁHAY-PARÌ, ERMÍTA, KUMBÉNTO2, MONASTÉRYO

a·bad·yá·to
png |[ Esp abadiato ]
: pagiging abád.

a·bá·fiw
png |Mus |[ Bon ]
: kubing na yarì sa tanso : AWEDÉNG, KÓDING var afiw

á·bag
png |[ Seb ]
: túlong1-2

a·ba·gá
pnd |a·ba·ga·hín, ma·a·ba·gá, ma·ka·a·ba·gá |[ Seb ]
: balikatin.

a·bá·ga
png |Ana |[ Akl Seb ]
: balíkat1

a·bá·gat
png |Mtr
1: [Kap] hángin
2: [Mag] hánging kanluran
3: [Pan] malakas na hángin.

a·bag·bág
pnr |[ Pan ]
: lanság.

a·bág·han
png |Mat |[ Hil ]
: súkat ng habà mulang dulo ng daliri hanggang kalahating balikat ; katumbas ng 1 m.

A·bá Gi·no·óng Ma·rí·a
png
: sa simbahang Katolika, dasal batay sa batì ng arkanghel na si Gabriel kay Birheng Maria.

á·bak
png |[ Kap ]
: umága.

a·ba·ká
png |[ Akl Tag ]
1: Bot haláman (Musa textilis ) na kauri ng saging : IBÍLAW, LABÁYO, LÁIN5, PAGÚWA
2: putîng himaymay mula sa naturang haláman na ginagawâng lubid, tela, basket, at katulad : IBÍLAW, LABÁYO, LÁIN5, PAGÚWA Cf LÁNOT5

A·ba·ká
png |Ant Lgw
1: isa sa mga pangkating etniko ng mga Ilongot
2: isa sa mga wika ng mga Ilongot.

a·bák-a·bák
png |[ Hil ]
: patúloy at sunód-sunód na paglaglag ng bungangkahoy o pagdatíng ng sulat.

a·ba·ká·da
png
1: Lgw romanisadong paraan ng pagsulat ng mga Tagalog at gumagamit ng dalawampung titik Cf ALPABÉTO, BAYBÁYIN
2: batayang katotohanan at prinsipyo ng isang paksa : ABC2 — pnr i·ná·ba·ká·da. — pnd á·ba·ka·dá·hin, i·á·ba·ká·da, mag-á·ba·ká·da

á·ba·ka·hán
png |[ abaká+han ]
1: plantasyon o taníman ng abaká : KÁABAKHÁN
2: tindáhan ng abaká.

A·bák·non
png |Ant
: pangkating etniko na matatagpuan sa isla ng Capul na nása dulong hilaga ng lalawigan ng Samar. Cf INABÁKNON

á·ba·kó
png |Mat |[ Esp ábaco ]
: ábakús1

á·ba·kús
png |[ Ing abacus ]
1: Mat kasangkapang ginagamit sa pagkukuwenta, binubuo ng mga bilóg na piraso ng kahoy na nakatuhog sa alambreng nakalagay sa parihabâng balangkas : ÁBAKÓ
2: Ark isang tipak ng bato na nagsisilbing pinakamataas na salig sa capital ng haligi.

á·bal
png |[ Kap ]
: téla.

á·bal
pnr |[ Mrw ]
: úna

a·ba·lá
pnr |[ Kap Tag ]
1: kasalukuyang may ginágawâ : ALIGAGÂ, BUSY, ENGAGED2, LINGÁ, MASAKÒ, OKUPÁDO4, SIBÓT2
2: buhós na buhós ang pag-iisip sa isang gawain : BUSY, ENGAGED2

a·bá·la
png |[ Kap Pan ST ]
: pansamantalang paghinto : ÁBAL-ÁBAL, ANTÁLA3, HOLD-UP1, INTERUPSIYÓN1, MOLÉSTIYÁ1, RETRÁSO Cf GAMBÁLA — pnd a·ba·lá·hin, mag·pa·a·bá·la, ma·ka·a·bá·la, mang-a·bá·la.

a·ba·lá·bal
png
: maliliit na piraso ng dalá-daláhan : ABÚBOT2, KARGÁDA3 Cf ABÁSTO

á·bal-á·bal
png |[ ST ]
: abála.

a·bá·la·yán
png |[ Ilk Pan ]
: baláe2

a·bá·lo
png |[ Esp avalorar Seb ]
: patong na singil sa tunay na halaga para sa buwís o multa Cf PÁTAW

a·bá·lo·án
png |[ Pan ]
: palagáy1

abalone (a·ba·ló·ni)
png |Zoo |[ Ing ]
: susô (genus Haliotis ) na malaki ang kabibeng may nákar at karaniwang matatagpuan sa California : ABULÓN

abalone mushroom (a·ba·ló·ni más·rum)
png |Bot |[ Ing ]
: uri ng kabute (Pleuratus ostreatus ) na nakakain.

a·ba·lór·yo
png |[ Esp abalorio ]
1: maliit at bilóg na kristal, bató, at katulad na may bútas sa gitna, karaniwang tinutuhog upang gawing palamuti, galáng, o kuwintas : BATÉK, BEAD, BÚTIL4, LUSÓK
2: Zoo malkóha.

A·bá mo nga·ní!
pdd |[ ST ]
: Ay, kawawa ka naman!

á·bamp
png |Ele |[ Ing ]
: abampere.

abampere (á·bam·pír)
png |Ele |[ Ing ]
: sentimetro-gramo-segundong yunit ng elektromagnetikong koryente ; katumbas ng sampung ampere : ÁBAMP

á·ban
png |[ Ifu ]
: kumot na ginagamit sa pagdadalá ng sanggol o batà, 150-200 sm ang habà at 50-60 sm ang lapad.

á·ban
pnd |a·bá·nin, mag-á·ban, u·má·ban |[ Hil ]
: huminto sa paghábi pagsapit sa karaniwang habà at lápad ng patadyong o katulad nitó.

a·ban·de·rá·do
png |[ Esp ]
: tagadalá ng bandera, a·ban·de·rá·da kung babae Cf FLAGMAN

a·bán·don
pnd |[ Ing ]
: abandoná.

a·ban·do·ná
pnd |a·ban·do·na·hín, mag-a·ban·do·ná |[ Esp ]
: pabayàan1 ; íwan : ABÁNDON — pnr a·ban·do·ná·da a·ban·do·ná·do kung laláki.

a·báng
png
1: [Ilk Kap ST] tao na naghihintay Cf BÁKAY1, BANTÁY
2: [Ilk Kap ST] bagay na ginagamit panghintay — pnd a·ba·ngán, i·pag-a·báng, mag-a·báng
3: [Akl] hárang1-2

á·bang
png |[ Ilk Pan Seb War ]
: úpa — pnd a·bá·ngan, mag-á·bang.

á·bang-á·bang
png
1: Med singaw sa balát na tíla mga butlíg
2: Bot palumpong (Leea manillensis ) na may bunga na maasim at nakakain.

á·bá·ngan
png |[ abáng+an ]
: hintáyan.

a·bang·lës
pnr |[ Pan ]
: panís1

a·ba·níd
pnr |[ Seb ]
: sunód-sunód.

a·ba·ní·ko
png |[ Esp abanico ]
1: natitiklop na pamaypay na maaaring yarì sa papel, tela, balahibo, at katulad : YÁBYAB1 — pnd a·ba·ni·kú·han, mag-a·ba·ní·ko
2: Zoo uri ng kabibe o almeha (Amusium pleurorectus ) na hindi kalakihan at manipis ang talukab
3: Bot yerba (Belamcanda chinensis ) na makapal ang ugat at makintab na itim ang tíla kapsulang bunga : CHINESE BLACKBERRY LILY

a·bá·no
png |[ Esp haváno ]
: tabáko3

a·ban·sá·do
pnr |[ Esp avanzado ]
1: nauuna o nangunguna
2: bantóg.

a·bán·se
png |[ Esp avance ]
1: súlong1
2: asénso — pnd i·a·bán·se, u·ma·bán·se.

a·bán·te
png |[ Esp avante ]
1: paglakad ng tao o hayop ; pag-andar ng sasakyan : ARYÁ4
2: súlong1
3: pagiging lamáng Cf ÚNA
4: salákay — pnd mag-a·bán·te, u·ma·bán·te.

a·ban·té·ro
png |[ Esp ]
: tawag sa minero sa Bundok Diwalwal, Davao.

a·bán·to
png |[ Mrw ]
: panaúhin.

a·bár
pnd |a·ba·rín, u·ma·bár |[ ST ]
: tumugon o sumagot.

á·bar
pnd |a·bá·rin, ma·á·bar, u·má·bar |[ ST ]
: tapusin ang gawain.

a·ba·ráy
png |[ Pan ]
: sakbát ; salakbát.

a·ba·rís·ya
png |[ Esp avaricia ]
: yamò1

a·ba·ris·yó·sa
pnr |[ Esp avariciosa ]
: sakim sa yaman, a·ba·ris·yó·so kung laláki.

a·bar·ká
png |[ Esp abarcar ]
: pagsakop, pag-ari, o pag-angkin ng lahat — pnd a·bar·ka·hín, i·a·bar·ká, mag-a·bar·ká.

a·bá·ro
pnr |[ Esp ]
: ímot, a·bá·ra kung babae.

mula sa https://diksiyonaryo.ph/list/A